Podsumowanie projektu "Skarby Górali"

Treść

Partnerami projektu byli przedstawiciele z 8 mikroregionów południowej części małopolski. Górali nadpopradzkich reprezentował Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Piwnicznej-Zdroju.

Projekt „Odkrywanie skarbów dziedzictwa południowej Małopolski” składał się z dwóch edycji, podczas których wykonywano następujące działania:

• organizacja 2 spotkań warsztatowych podczas których zaproszeni mieszkańcy zastanawiali się nad cechami wyróżniającymi góralszczyznę nadpopradzką, które warto udokumentować i upowszechnić.
• Organizacja 6 dniowego obozu badawczego przeprowadzonego przez dr Łukasza Sochackiego (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego) który wraz ze swoim zespołem i dr Agnieszką Bednarek-Bohdziewicz (Uniwersytet Gdański) zgłębiali tematykę pasterstwa i wypasu owiec w dolinie Popradu. Zgromadzone materiały zostały opublikowane w książce pt.

„Góralszczyzna mniej znana. W poszukiwaniu lokalnych tradycji”

Kolejnym działaniem było przeprowadzenie 2 cyklów warsztatów dziennikarskich i fotograficzno-filmowych dla młodzieży. 20 wolontariuszy zdobyło wiedzę nt. Własnego dziedzictwa kulturowego i przygotowała się do dokumentowania go w postaci fotografii, filmów, wywiadów i reportaży. Najlepsze prace zostały nagrodzone w konkursach.

Naszymi laureatami byli:

W pierwszej edycji:

W kat. Dziennikarze do 16 lat:

I miejsce Katarzyna Tomasiak za tekst „Kazali mi paść owce…”

III miejsce Maciej Skalik za tekst „Raz na ludowo czyli chodoki gromy”

W kat. Film:

I miejsce Seweryn Łomnicki za film „Piwniczańscy kłapacze”

W kat. Fotografia:

III miejsce Emilia Buczek za cykl „…baranki cały dzień”

W drugiej edycji:

W kat. Film:

III miejsce Wioletta Barnowska, Aniela Kulig za film „Splecione ręce”

W kat. Fotografia:

II miejsce Katarzyna Dominik – „Do góry do góry ty konisiu bury, przybiyrej nóżkami pomiędzy górkami”

W kat. Dziennikarze młodsi:

I miejsce Aleksandra Rzeźnik – „Za śtyry niedziele wesele się ściele”

Wyróżnienie Natalia Cięciwa – „Szkoła nad obłokami we wspomnieniach”

Wszystkie prace wolontariuszy można obejrzeć i przeczytać na stronie www.skarbygorali.pl

Zaś prace laureatów trafiły do publikacji „Skarby górali. Poznaj górala spoza Podhala”

Również w ramach tego projektu zorganizowano 4 cykle warsztatów tematycznych:

• 40 godzin warsztatów obróbki wełny oraz tkania czapek i rękawic furmańskich. Wzięło w nich udział 14 osób, które zapoznały się z kolejnymi etapami obróbki wełny: pranie, skubanie, gręplowanie (wyczesywanie) przędzenie na kołowrotku i tkanie. W tym celu pracownia została wyposażona w niezbędne akcesoria: gręple, motowidła, kołowrotki i koromysła (prawidła na czapki i rękawice). Wszystkie te akcesoria zostały udostępnione dla osób wyrażających chęć nauki obróbki wełny i tkania na deskach.

• 40 godzin warsztatów tańca regionalnego. Podczas zajęć 12 uczestników poznało style tańca Górali nadpopradzkich, odbyli praktykę i nauczyli się kroków. Uczestniczyli w zajęciach rytmiki. Poznali układy taneczne: Pijowecka, Surok, Kukurydza, Obyrtany, Zamiatany, Madziar. Nauczyli się także niedawno odtworzonego tańca Krzyżok. Nabyte umiejętności zaprezentowali podczas 43. Karpackiego Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych w Rabce.

• 40 godzin warsztatów szycia strojów ludowych. Wzięło w nich udział 12 osób. Aby móc je zorganizować, stworzono pracownię krawiecką wyposażoną w maszyny i inne niezbędne akcesoria do szycia. Zakupiono także materiały na stroje. Uczestnicy pod okiem instruktorki samodzielnie uszyli bluzki, koszule, spódnice, zapaski i sukienki.

• Warsztaty gry na lirze korbowej i fujarze pasterskiej odbyły się w Małastwie. 20 osób wyjechało na 3 dniowy pobyt do Beskidu Niskiego gdzie pod okiem instruktora Jan Malisza, instrumentalisty i twórcy lir korbowych, uczyły się obsługi i techniki gry na lirze i fujarze. Aby móc przeprowadzić lekcje została zakupiona lira korbowa oraz 2 fujary pasterskie. Wśród uczestników warsztatów był Pan Piotr Buczek, twórca instrumentów z Błankowej w Piwnicznej-Zdroju, który zapoznawszy się z lirą korbową postanowił wykonać ją własnoręcznie. W tej chwili Pan Piotr wykonał już 2 takie instrumenty.

W grudniu 2019 r. zostało zorganizowane seminarium upowszechniające efekty działań w ramach projektu. Tematem przewodnim spotkania były zwyczaje świąt Bożego Narodzenia. Na zaproszenie Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Piwnicznej-Zdroju, do Rytra z wielu miejsc Małopolski zjechali się przedstawiciele różnych grup Górali. Górale Biali, zamieszkujący okolice Łącka, pokazali swoje szopki i zrekonstruowali świąteczny zwyczaj odwiedzania domostw przez młodzież. Górale Nadpopradzcy opowiedzieli o wełnianych rękawicach furmańskich. Obejrzeć można było również rekonstrukcję zagórzańskiej szopki z pajtokami, a także przekonać się, jak na Spiszu chodzono z Betleyemkiem. Także w trakcie seminarium Łukasz Sochacki (Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego) zaprezentował efekt prac jakie przeprowadził w dolinie Popradu wraz ze swoim zespołem i dr Agnieszki Bednarek-Bohdziewicz (Uniwersytet Gdański). Na zakończenie odbył się panel dyskusyjny „Jak wykorzystać góralskie skarby do rozwoju edukacji regionalnej, turystyki i przedsiębiorczości?”

Również w ramach tego projektu zorganizowano 7 dwu dniowych warsztatów tworzenia questów – nieznakowanych w terenie tras z rymowankami i zagadkami, prowadzących do skarbu – pamiątkowej pieczęci. W działanie to zaangażowało się wielu mieszkańców: regionalistów, twórców ludowych, nauczycieli, przewodników, grup dzieci i młodzieży ze szkół, harcerzy z Piwnicznej- Zdroju i Łomnicy Zdroju. To dzięki ich zaangażowaniu i poświęconemu czasu udało nam się stworzyć w Piwnicznej-Zdroju, Łomnicy Zdroju i Rytrze, 7 questów:

Gmina Piwniczna-Zdrój:

• Spacer piwniczańskimi zdrojami
• Tajemnice Węgielnika
• Na granicy
• Łomnica - zdrowej wody krynica
• Dawne życie na Niemcowej

Gmina Rytro:

• Spacer po Rytrze z Hrabią Stadnickim
• Z Rogasiem po Dolinie Roztoki

Wszystkie te questy oraz pozostałe 43 stworzone przez partnerów projektu, można odnaleźć w darmowej aplikacji mobilnej „Skarby Górali” dostępnej pod zamieszczonym kodem QR, na stronie www.skarbygórali.pl a także w formie papierowej w Informacji Turystycznej działającej przy Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Piwnicznej-Zdroju.

Ostatnim zadaniem jakie zostało przeprowadzone była organizacja cyklu webinariów

„W gościnie u cornyf góroli”

cz. 1. Nadpopradzka gwara,

cz. 2. Muzyka i taniec Nadpopradzia,

cz. 3. Łodziate – Nadpopradzkie stroje ludowe.

Webinaria poprowadzili P. Wanda Łomnicka-Dulak – poetka i regionalistka z Piwnicznej-Zdroju, Pan Piotr Kulig- etnolog, kierownik kapeli działającej przy RZ Dolina Popradu, oraz Pan Piotr Maślanka Dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Piwnicznej-Zdroju. W przygotowania i przeprowadzenie webinariów zaangażowali się także członkowie RZ Dolina Popradu, regionaliści z Łomnicy Zdroju oraz lokalni twórcy ludowi. Dzięki ich wytężonej pracy udało się stworzyć cykl filmów zawierających mnóstwo informacji na temat górali nadpopradzkich. Nagrania dostępne są na stronach Facebook Skarby górali, Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Piwnicznej-Zdroju a także na stronach www.

Projekt pt. "Odkrywanie skarbów dziedzictwa południowej Małopolski" został sfinansowany z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020, Poddziałanie 6.1.3 Rozwój instytucji kultury oraz udostępnianie dziedzictwa kulturowego, Typ projektu B (dokumentowanie, zachowanie i upowszechnianie dziedzictwa niematerialnego).

Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Piwnicznej-Zdroju